Wist je dat Cranendonck een gevangenis heeft? Echt waar hoor, in Budel-Dorplein. Het zogenaamde ‘Prisonneke’ werd gebouwd rond 1905 om overlastgevende mensen tijdelijk in op te sluiten.
In 1892 werd de zinkfabriek opgericht. Vanaf dat moment bouwen de eigenaren, de familie Dor, aan een eigen fabrieksdorp, dat later Budel-Dorplein zou heten. De hele zinkfabriek zorgt ervoor dat er een nieuwe maatschappij ontstaat. Er worden huizen en voorzieningen gebouwd. Met de komst van steeds meer inwoners, moet ook de orde worden gehandhaafd. Daarom worden er twee veldwachters aangesteld, een ‘gard’ genaamd. Dat is de Franse vertaling van rijksveldwachter. Er woonden in die tijd namelijk veel Fransen in Dorplein.
- LEES OOK: Het verhaal over de rijke historie van Budel-Dorplein
De binnenkant van ‘t Prisonneke
Die garden hebben een plek nodig om overtreders van de regels te straffen, vast te zetten. Daarom wordt de ‘prison’ gebouwd. In welk jaartal dat precies was, is niet bekend. Sommigen zeggen 1898, maar uit onderzoek blijkt dat het rond 1905 moet zijn geweest. De gevangenis wordt recht tegenover het huis van de eerste gard gebouwd, aan de huidige Theo Stevenslaan. De gard woonde op het huidige huisnummer 32.
Omvang
Uiteindelijk is de gevangenis in de volksmond ‘t ‘Prisonneke’ gaan heten. Dat komt door de omvang. Het is maar een hele kleine gevangenis. Het gebouw is het enige particuliere gebouwde en gebruikte cellencomplex van Nederland. En daarom uniek in zijn soort. Ongeveer tot de helft van de twintigste eeuw is het gevangenisje in gebruik geweest. Een buurtbewoner koopt het gebouw en de grond in 1976. Vanaf 1987 staat ‘t Prisonneke op de gemeentelijke monumentenlijst en in 2001 is het zelfs geregistreerd als rijksmonument.
De gevangenis heeft maar twee cellen. Tegenwoordig zit er maar één deur in, maar vroeger was het een dubbele, met een doorgeefluik.
In 2012 verkeert ‘t Prisonneke in dusdanig slechte staat dat het gerestaureerd moet worden. Het dak lekte, stenen brokkelen af en er ontstaan scheuren. Vocht en vorst hebben hun verwoestende uitwerking op het gebouw. Werkgroep Monumenten van Heemkundekring ‘De Baronie van Cranendonck’ ondernemen actie om verval en teloorgang van dit erfgoed te voorkomen. Op 4 juli 2014 is het compleet gerestaureerde Prisonneke onthuld, door burgemeester Marga Vermue.
Het laatste nieuws uit Cranendonck ontvangen? Meld je aan voor de NIEUWSBRIEF